woensdag 7 november 2012

Grenzeloos gemeentelijk herindelen: de multipolygonisering van Nederland

Het regeerakkoord van PvdA en VVD zegt dat gemeenten op termijn minimaal 100.000 inwoners moeten tellen. Er van uitgaande dat het opwekken van een enorme geboortegolf en het aanjagen van de immigratie geen serieuze opties zin wordt herindeling, het samenvoegen van gemeenten, het devies.

Ook zonder dwang van bovenaf maar op geheel vrijwillige basis vinden er gemeentelijke herindelingen plaats. Begin november presenteerden Alkmaar, Schermer en Graft-De Rijp hun herindelingsontwerp. Op zich niet heel bijzonder, zij het dat in de aanloop naar deze fusies van 3 gemeenten er even een bijna-unicum in zicht was. De gemeente Graft-De Rijp nam enige jaren terug het initiatief tot verkenning van fusiemogelijkheden, en liet zich daarbij niet beperken tot direct aaangrenzende gemeenten. In maart 2012 werd besloten tot een fusie met Alkmaar, ondanks dat beide gemeente geen grens delen. Pas 3 maanden later viel het besluit dat Schermer ook deel uit gaat maken van deze fusie, waardoor er toch weer een klassiek aaneengesloten gemeente grondgebied blijft bestaan.

Ik noem deze situatie een bijna-unicum omdat er op dit moment nog wel sprake is van één gemeentelijke exclave: het gebied Amsterdam Zuidoost is niet direct geografisch verbonden met de "moedergemeente" Amsterdam. Die situatie is ontstaan in 1966, toen de Bijlmermeer (destijds voorlopig) bij Amsterdam werd gevoegd.
Rotterdam had al vóór de Eerste Wereldoorlog een vergelijkbaar geval toen Hoek van Holland werd geannexeerd. Door latere annexatie van wat nu het Rotterdamse havengebied is is deze exclave alsnog aan de hoofdgemeente vastgegroeid, zij het fysiek gescheiden door de Nieuwe Waterweg. Slechts één dag per jaar, als de Maeslantkering wordt getest, is de Hoek wél verbonden met de Coolsingel.
In Den Haag is bij de gemeente herindeling begin deze eeuw de Vinex-exclave Leidschenveen-Ypenburg wel met een smalle corridor aan het oorspronkelijke Haagse grondgebied vastgemaakt. Dat kon relatief eenvoudig omdat deze corridor precies op de plaats ligt waar de gemeenten Rijswijk en Leidschendam-Voorburg aan elkaar grenzen, het is dus niet zo dat de Haagse corridor een doorsnijding van een andere gemeente verorzaakt.
Ik laat hier de curiositeit Baarle Nassau /Baarle Hertog voor het gemak even buiten beschouwing.

Terug naar de actualiteit. Waarom zouden bij de herindelingen de gebieden aan elkaar moeten grenzen? Goed, een samenvoeging van Sluis, Delfzijl en Kerkrade ligt niet voor de hand. Al komen ze gedrieën bijna aan de honderdduizend inwoners, en kennen ze in bevolkingskrimp een gezamenlijke problematiek. Maar als rond Amsterdam de gemeenten Waterland, Ouder-Amstel en Haarlemmerliede en Spaarwoude elkaar in de samenwerking kunnen vinden moet dat toch kunnen. En door de beoogde samenvoeging van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland zouden Weesp en Muiden zich gemakkelijk bij deze fusie kunnen aansluiten. Mag ik de naam "Amsterdammerkarspel" voor deze groene gordel rond de hoofdstad voorstellen?

 Het Minsterie van BZK heeft een beleidskader gemeentelijke herindeling opsteld waarin staat: "de aard van interne samenhang van de nieuw te vormen gemeente kan heel verchillende uitingsvormen hebben: cultureel, sociaal, economisch, geografisch, enzovoort." Er is dus geen bestuurlijk-topologische regel die voorschrijft dat een gemeente uit een aaneengesloten gebied moet bestaan. Wél vereist het oplettendheid bij de geobestandsbeheerders: die moeten even bedenken dat gemeenten multi-polygons zijn. Maar dat moesten ze al in verband met Amsterdam-Zuidoost.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten