zaterdag 7 maart 2015

Linked metadata: de nieuwe interface voor het NGR en andere geo/dataregisters

Vele toetsaanslagen hebben mijn toetsenbord al geteisterd als het aankwam op de interface van wat het uithangbord van de Nederlandse geo-informatie zou moeten zijn: het Nationaal Georegister.
Gebruikers klagen -nog steeds- dat er wel een "zoek"- maar geen "vind"-functie in het NGR zit.
En er schijnen gebruikers te zijn die de zoekfunctie zelfs niet kunnen vinden!

Vandaag heb ik een sneak preview gehad van een mogelijke nieuwe interface voor het NGR, en voor andere registers. De gedachte er achter is dat "thema" de belangrijkste zoekingang is. Nu zijn de afbakeningen van thema's in registers als het NGR altijd wat "fuzzy". Zo zijn "planologie" en "ruimtelijke ordening" weliswaar geen synoniemen maar wel zeer nauw verwant. Met een goede thesaurus kunnen die verbanden worden aangebracht. Nog beter is het combineren van thesauri uit verschillende sectoren en disciplines, juist omdat de datasets en services in het NGR betrekking hebben op een grote diversiteit aan sectoren en vakgebieden.

Wat is nu die interface? Zoiets:
http://synoniemen.net/grafisch_js.php?zoekterm=hoogte
Klik er vooral even op om 'm "in het echt" te zien.
Ik kwam 'm tegen op synoniemen.net. De crux is dat de zoekterm in het centrum wordt weergegeven, en dat de "eerstegraads"-synoniemen als direct verbonden bolletjes worden weergegeven, en de "tweedegraads"-synoniemen daar weer aan verbonden.
Lijkt me erg leuk om zo de termen uit de NGR-thesaurus, en de datasets en services waar deze zoekterm aan hangt weer te geven. Het lijkt dan wel linked metadata!


Deze vrolijke zoekfunctie is gemaakt met D3.js, dé JavaScript bibliotheek voor alle mogelijke datavisualisaties. Absoluut de moeite waard om daar eens in te duiken.


Naast de verwantschap tussen thema's zou je ook nog een onderlinge verwantschap tussen datasets kunnen toepassen. In de metadatastandaarden is daar ruimte voor gereserveerd om die aan te geven.Wellicht dat daarmee de verwarring over het verschil tussen zes typen bebouwde kommen kan worden weggenomen.

Wat tenslotte ook meerwaarde kan hebben is het op soortgelijke wijze presenteren van de verschijningsvormen van een dataset: dat brengt de logische samenhang tussen een dataset, een daarvan afgeleide WFS of downloadservice en een of meer daarvan afgeleide WMS-services in één oogopslag in beeld.

Aanvulling: een misschien wel nog mooiere versie is te vinden op http://zoeken.bibliotheek.nl/

vrijdag 6 maart 2015

Verscheurde woonplaatsen in de BAG: Avezaath en Vinkel

Een beetje in het verlengde van mijn vorige blog (over bebouwde kommen) heb ik het vergrootglas eens op het fenomeen woonplaatsen gelegd.
Met de invoering van de BAG (basisregistratie adressen en gebouwen) heeft Nederland eindelijk een formele indeling van woonplaatsen. Uitgangspunt is een of meer woonplaatsen samen één gemeente vormen, en dat zodoende de woonplaatsindeling een landsdekkende indeling vormt. Hartstikke handig, want zo'n indeling is redelijk robuust, al is het maar dat het nogal een administratieve (gemeentelijke) rompslomp is om een woonplaatsindeling te veranderen. Ik ken maar een geval: het opgaan van de voorheen afzonderlijke Amsterdam-Zuidoost in de woonplaats Amsterdam. Daarmee is het complete grondgebied van de gemeente Amsterdam nu ook één woonplaats Amsterdam geworden.

GIS-technisch aandachtspunt daarbij is dat de woonplaats Amsterdam nu een multi-polygoon is. dat blijkt vaker voor te komen: zo bestaat uit de woonplaats Geldermalsen uit een multi-polygoon. Dat hoeft geen probleem te zijn; ik ga er van uit dat een fatsoenlijk GIS-pakket snapst dat die 2 deeltjes bij elkaar horen.

Iets verder stroomopwaarts langs de Linge (en de A15) is de situatie een stuk complexer. Door een gemeentelijke herindeling is het noordelijke deel van Kapel-Avezaath (met tussenstreepje, met BAG-ID 3377) bij de gemeente Buren terecht gekomen, en het deel ten zuiden van de A15 als woonplaats Kapel Avezaath (zonder tussenstreepje, met BAG-ID 2560) bij Tiel.

Nog iets oostelijker is de situatie nog complexer: daar ligt ten noorden van de A15 het "gestreepte" Kerk-Avezaath (BAG-ID 3378) in de gemeente Buren. Ten zuiden van de snelweg het streeploze Kerk Avezaath (BAG-ID 2561), dat een multipolygoon blijkt te zijn.

25 kilometer naar het Zuiden, in het Brabantse Vinkel een soortgelijke situatie. Ook deze woonplaats is de afgelopen decennia geteisterd door herindelingen. Inmiddels is Vinkel opgedeeld in een groot westelijk deel (BAG-ID 3612) dat sinds 1 januari 2015 bij de gemeente 's-Hertogenbosch hoort, en twee kleine oostelijke delen die onder het gezag van de burgemeester van Bernheze valt. Die oostelijke delen (BAG-ID 3063) lijken een multipolygoon te zijn, maar blijken bij nadere bestudering door een 5 meter brede corridor langs de gemeentegrens met elkaar verbonden te zijn. Een creatieve oplossing! Helaas voor het onderscheid met het Bossche deel van Vinkel een tussenstrepje (Vin-kel?) geen soelaas

Conclusie: pas op voordat je met alleen de woonplaatsennámen uit de BAG aan de gang gaat. Voor je het weet mis je de helft. Een goed idee: gebruik het ID!

dinsdag 3 maart 2015

De ene kom is de andere niet: 6 smaken bebouwde kom

Verwarring in geoland! Sinds de februari -release van 2015 levert Kadaster in de top10nl bij de "geografische gebieden" drie gradaties: "buurtschap", "huizengroep" en "plaats, bewoond oord".
Van die eerste soort geniet Bartlehiem landelijke bekendheid. Bij de "huizengroep" springen "De Lucht-West" en "De Lucht-Oost" (welbekend voor wie wel eens op de A2 van Utrecht naar 's-Hertogenbosch rijdt) in het oog. En de derde groep is natuurlijk de hoofdmoot. Al lijken daar op dit moment Amsterdam-Noord en -Zuidoost, en de Haagse Vinexwijken "Leidschenveen" en "Ypenburg" nog te ontbreken. Het vermoeden rijst dat we hier  met een multi-polygon probleempje van doen hebben.
De verwarring zit 'm in de status van deze geografische gebieden. Het lijken aanduidingen voor bebouwde kommen, zoals we die allemaal kennen van de blauwe (verkeers-)borden bij het binnenrijden van een plaats. Maar dan zijn die buurtschappen en huizengroepen weer wat teveel van het goede. Alhoewel, er zijn ook plaatsnaamaanduidingen met blauwe of zwarte letters op een witte achtergrond (in vaktaal: pseudeo-komborden). Als u Bartlehiem binnenrijdt komt u zo'n bord tegen.

De verwarring wordt nog wat groter omdat er diverse definities van bebouwde kommen blijken te zijn. Naast de hierboven aangehaalde versie (1) die op grond van de Wegenverkeerswet door de gemeenteraad moet worden vastgesteld is er ook een bebouwde kom (2) die op grond van de Wegenwet door Gedeputeerde Staten wordt vastgesteld. Hiermee wordt bepaald welke wegen in een gemeentelijke wegenlegger moeten worden geregistreerd. Van de provincie Utrecht heb ik daarvan een fijne webservice kunnen vinden.
We gaan nog even door, want er bestaat ook een bebouwde kom in de Boswet. Die wet gaat over kappen en herplanten van bomen buiten de bebouwde kom. Steeds meer gemeenten gaan er toe over om in dit Boswet-perspectief de grens van de bebouwde kom gelijk te stellen aan de gemeentegrens. We zijn er nog niet, want ook in de context van de WABO (o.a. vergunningsverlening) en in de zin van de APV (o.a. hond wel of niet aan de lijn) speelt de grens van de bebouwde kom een juridische rol. Het is aan de gemeente om te bepalen of er voor ieder van bovengenoemde doelen een aparte bebouwde kom wordt vastgesteld, of dat er met 1 of 2 bebouwde komgrenzen wordt volstaan.

Verder is het goed om nog even te wijzen op het CBS bestand Bevolkingskernen  in Nederland. De definitie voor deze dataset sluit aan bij een definitie die de Verenigde Naties hanteren. Het gaat hierbij een een aaneengesloten gebied, met een herkenbaar stratenpatroon, overwegend door mensen bewoond. Hierbij kan één kern zich overigens over gemeentegrenzen uitstrekken. Zo omvat "Groot-Dordrecht" de bewoonde delen van Dordrecht, Zwijndrecht, hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Waarom het Amsterdamse havengebied wél, en de Europoort en Maasvlakte niet tot een bevolkingskern worden gerekend is me overigens nog niet duidelijk. Deze dataset is ook als webservice beschikbaar.

En om het verhaal compleet te maken haal ik er dan ook nog een beleidsmatige begrenzing bij. In de hoogtijdagen van de Rijks-ruimtelijke ordening (de Vijfe Nota) wees Minister Jan Pronk "met de dikke duim" rode contouren aan als grens voor verdere verstedelijking. Met de Nota Ruimte zijn die contouren in 2000 vervangen door de op een GIS-analyse gebaseerde "Begrenzing Bebouwd Gebied"  (BBG). Dit bestand heeft diverse reorganisaties op dat departement glansrijk doorstaan en is te vinden op de website van de Rijksoverheid. De bijgaande zeer gedegen beschrijving geeft niet alleen inzicht in de achterliggende rekenregels, maar is ook een tijdsdocument voor zowel de status van Rijksbemoeienis met ruimtelijke ordening als voor de geo-ict rond de eeuwwisseling. Coverages! AML! Those were the days my friend!

Al met al genoeg voer voor verwarring. Als de geo-professionals door de bomen het bos al niet meer zien, hoe moet een "buitenstaander" er dan iets van kunnen snappen? Hier merk je dat een georegister meer zou moeten zijn dan een aanbodgestuurde opsomming van datasets, maar juist een context (=vraag) gestuurde benadeing zou moeten hebben. Op zijn minst door kruisverwijzing tussen deze datasets. Daarvoor is registratie van de genoemde datasets in het Nationaal Georegister natuurlijk het absolute minimum.

 Voor deze blogpost heb ik dankbaar gebruik gemaakt van een artikel op de site van Dirkzwager Overheid&Vastgoed